Mustafa Kemal'in Hayatı
Mustafa, 1881’de Selanik’te doğmuştur.
BabasıAli Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım’dır.
Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi XIV -
XV. yüzyıllarda Anadolu’dan Makedonya’ya
yerleştirilmiş Kocacık yörüklerindendir. Annesinin
babası Feyzullah Ağa ise Karaman’dan Rumeli’ye
gelen Konyar yörüklerindendir. Zübeyde Hanım ve
Ali Rıza Efendi evlendikten hemen sonra, Ali Rıza
Efendi’nin Selanik’teki babaevine yerleşirler.
Evliliklerin ilk yılları bu evde geçer. Önce bir kızları
olur, adını Fatma koyarlar. Bundan sonraAhmet ve
Ömer adını verdikleri iki erkek çocukları daha olur.
Bunları Mustafa, Makbule ve Naciye takip eder.
Fatma, Ahmet, Ömer ve Naciye küçük yaşta vefat
etmişlerdir.
BabasıAli Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım’dır.
Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi XIV -
XV. yüzyıllarda Anadolu’dan Makedonya’ya
yerleştirilmiş Kocacık yörüklerindendir. Annesinin
babası Feyzullah Ağa ise Karaman’dan Rumeli’ye
gelen Konyar yörüklerindendir. Zübeyde Hanım ve
Ali Rıza Efendi evlendikten hemen sonra, Ali Rıza
Efendi’nin Selanik’teki babaevine yerleşirler.
Evliliklerin ilk yılları bu evde geçer. Önce bir kızları
olur, adını Fatma koyarlar. Bundan sonraAhmet ve
Ömer adını verdikleri iki erkek çocukları daha olur.
Bunları Mustafa, Makbule ve Naciye takip eder.
Fatma, Ahmet, Ömer ve Naciye küçük yaşta vefat
etmişlerdir.
Mustafa’nın babası Ali Rıza Efendi 1876 - 1877 yıllarında Selanik’teki Asakirimilliye Taburu'nda
üsteğmen rütbesiyle görev yapmıştır. Askerlik görevinden sonra bir süre Vakıflar İdaresinde ikinci
kâtip, Rüsumat idaresinde gümrük memurlukları görevinde bulunmuştur. Daha sonra kereste işi ilet
uğraşarak serbest ticaret yapmaya başlamıştır.
üsteğmen rütbesiyle görev yapmıştır. Askerlik görevinden sonra bir süre Vakıflar İdaresinde ikinci
kâtip, Rüsumat idaresinde gümrük memurlukları görevinde bulunmuştur. Daha sonra kereste işi ilet
uğraşarak serbest ticaret yapmaya başlamıştır.
Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım, Hacı Sofu ailesinden Feyzullah Ağa'nın kızıdır. Zeki, sağduyulu, dine ve geleneklere bağlı bir kadındı. Oğlunun mahalle mektebine gelenekten olan ilâhilerle başlamasını istemişti. Ancak aşağıda göreceğimiz gibi oğlunun zamanın gerektirdiği biçimde yetişmesini engellememiş, hele kocası öldükten sonra onun iyi öğretim görmesine elinden geldiği kadar çalışmıştır.
Mustafa’nın doğduğu ve 1896 yılına kadar kaldığı Selanik, Osmanlı Devleti’nin çok uluslu
yapısında değişik ırka ve dine mensup Osmanlı halklarının yaşadığı bir şehirdi. Bir liman şehri olan
Selanik, Avrupa ve İstanbul’u birbirine bağlayan demir yollarına sahipti. Şehrin bu özelliği Avrupa’da
meydana gelen yeniliklerin ve olayların takip edilmesini kolaylaştırıyordu. Selanik’in kültürel hayatına
hareketlilik katan bu özellik, siyasi olarak bölgeyi zor durumda bırakıyordu. Örneğin Fransız İhtilali ile
ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesi, farklı etnik grupların bir arada
yaşadığı bölge üzerinde yıkıcı etkilere neden oldu. Osmanlı
Devleti’nin içinde bulunduğu zor durumdan yararlanmak isteyen
başta Rusya olmak üzere Avrupalı Devletler Balkanlardaki
milliyetçilik fikirlerini destekleyerek burada yaşayan azınlıkları
Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtıyorlardı. Mustafa’nın
doğduğu topraklarda yüzyıllarca beraber yaşayan Sırp,
Bulgar ve Makedonlar Osmanlı Devleti’nden bağımsızlık
istiyorlardı.
yapısında değişik ırka ve dine mensup Osmanlı halklarının yaşadığı bir şehirdi. Bir liman şehri olan
Selanik, Avrupa ve İstanbul’u birbirine bağlayan demir yollarına sahipti. Şehrin bu özelliği Avrupa’da
meydana gelen yeniliklerin ve olayların takip edilmesini kolaylaştırıyordu. Selanik’in kültürel hayatına
hareketlilik katan bu özellik, siyasi olarak bölgeyi zor durumda bırakıyordu. Örneğin Fransız İhtilali ile
ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesi, farklı etnik grupların bir arada
yaşadığı bölge üzerinde yıkıcı etkilere neden oldu. Osmanlı
Devleti’nin içinde bulunduğu zor durumdan yararlanmak isteyen
başta Rusya olmak üzere Avrupalı Devletler Balkanlardaki
milliyetçilik fikirlerini destekleyerek burada yaşayan azınlıkları
Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtıyorlardı. Mustafa’nın
doğduğu topraklarda yüzyıllarca beraber yaşayan Sırp,
Bulgar ve Makedonlar Osmanlı Devleti’nden bağımsızlık
istiyorlardı.
|
Milliyetçilik isyanlarının devam ettiği yıllarda 1877 - 1878
Osmanlı - Rus Savaşı başladı. Osmanlı Devleti’nin savaş sonrası imzaladığı Berlin Antlaşması ile Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız oldu. Berlin Antlaşması’nda alınan diğer bir karar da Makedonya bölgesinde de ıslahat yapılmasıydı. İlerleyen dönemde bölgede yeteri kadar ıslahat yapılmadığını söyleyen Avrupalı Devletler bir taraftan Osmanlı Devleti’ne baskı uyguluyor, diğer taraftan bölgedeki isyan hareketlerini destekliyorlardı. Selanik ve Manastır gibi şehirlerin içinde bulunduğu Makedonya bölgesi bu isyanların en yoğun yaşandığı yerdi. Osmanlı Devleti bölgede asayişi sağlamakta zorluk çekiyor, gayrimüslimlerin oluşturdukları çeteler halkın can ve mal güvenliğini tehdit ediyordu. |
Osmanlı Devleti, 1877 - 1878 Osmanlı
- Rus harbi sırasında yaşadığı ekonomik sorunlar nedeniyle iç ve dış borçlarını ödeyemeyeceğini açıkladı. Bu duruma tepki gösteren Avrupalı Devletlerle yapılan anlaşma gereği 1881’de Düyunuumumiye İdaresi (Genel Borçlar) kuruldu. 1881’de damga, alkollü içki, balık avı, tuz, tütün ve ipekten alınan vergilerin tüm geliri iç ve dış borçlara ayrıldı. Bu vergileri toplama ve alacaklılara ödeme görevi de İngiltere ve Fransa başkanlığında kurulan Düyunuumumiye İdaresine verildi. |
